Sihaari ( i ) looks a bit like reciprocated English alphabet “J”. it is always added on the left hand side of the alphabet. 

In its normal form it gives the sound of ” i ” as in the word “kit”. 
In Gurbani writings Sihaari (ਿ) vowel is used as a suffix with the ending letter of a word; then it is generally referred as “Grammatical ending” vowel.

This rule of grammatical ending vowel in Gurbani writings  is very different to the modern day Punjabi writings.
It should be understood by the rules discussed below.

 

The ਸਿਹਾਰੀ (Sihaari) vowel can be used with all letters of Gurmukhi alphabet except ” ੳ ” and ” ਅ “

In Gurbani Writings Sihaari vowel has used extensively as an Suffix with the ending letter of words for the following purposes :

1) As a preposition: ਪਰਿ, ਨਾਲਿ, ਅੰਤਰਿ, ਬਾਹਰਿ, ਸੰਗਿ, ਨਿਕਟਿ, ਬਰਾਬਰਿ.

2) To indicate Feminine nouns: ਰੈਣਿ, ਪ੍ਰਭਾਤਿ, ਮਾਲਨਿ, ਬਨਜਾਰਨਿ, ਕਾਮਣਿ.

3) To indicate Feminine words of Persian & Arabic origin: ਮੁਹਲਤਿ, ਨੌਬਤਿ, ਸਿਫਤਿ, ਕੁਦਰਤਿ, ਅਰਦਾਸਿ, ਹਿਕਮਤਿ, ਸ਼ਰੀਅਤਿ.
In these words with ਸਿਹਾਰੀ (Sihari) endings on the last letter, may not be misunderstood to be used as a preposition.

4) To indicate Feminine words of Sanskrit origin: ਜੁਗਤਿ, ਧੁਨਿ, ਭੂਮਿ, ਧਰਤਿ, ਪ੍ਰੀਤਿ, ਰੀਤਿ, ਦ੍ਰਿਸਟਿ, ਸਾਬਾਸਿ, ਪਤਿ, ਰਿਧਿ, ਸਿਧਿ.
In these words with ਸਿਹਾਰੀ (Sihari) endings on the ending letter, may not be misunderstood to be used as a preposition.

5) To indicate Imperative (Commanding) Mood (When verbs indicate Order): ਚੇਤਿ, ਸਿਮਰਿ, ਦੇਹਿ, ਲੇਹਿ, ਸਾਲਾਹਿ, ਗਾਇ, ਧਿਆਇ.

6) To indicate Numeral adjective: ਇਕਿ, ਦੁਇ, ਤੀਨਿ, ਚਾਰਿ, ਅਠਸਠਿ, ਕਰੋੜਿ.
ਕਾਰਜੁ ਸਾਢੇ ਤੀਨਿ ਹਥ ਘਨੀ ਤ ਪਉਨੇ ਚਾਰਿ ॥੨੧੮॥ (Panna 1376) Kabir’s shalok 218

7) To indicate a indefinite Plural pronoun or adjective: ਏਕਿ, ਇਕਿ, ਹਿਕਿ, ਹੋਰਿ, ਸਭਿ, ਅਵਰਿ.
EXCEPTION: For the following pronouns ਜਿਨ, ਤਿਨ, ਉਨ, and ਇਨ the above rule reciprocates.
When the Sihari vowel used as a suffix they are indicated as singulars (ਜਿਨਿ, ਤਿਨਿ, ਉਨਿ and  ਇਨਿ);  whereas with Mukta vowel at the ending letter, are indicators of Plural form.

8) To indicate a definite Plural pronoun & adjective: ਏਹਿ, ਓਇ, ਓਹਿ, ਇਹਿ.
With these plural pronouns their verbs also takes the Plural form.
ਨਾ ਓਹਿ ਮਰਹਿ ਨ ਠਾਗੇ ਜਾਹਿ ॥ (Panna 8) ਮਰਹਿਂਂ is Plural form of ਮਰੈ.
ਸੂਚੇ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਹਿ ਬਹਨਿ ਜਿ ਪਿੰਡਾ ਧੋਇ ॥ (Panna 472) ਆਖੀਅਹਿ is Plural form of ਆਖੀਐ.

9) To indicate a VERB in its plural form: All the verbs which ends with a suffix “ਹਿ” are indicative of a plural present tense.
THEY MUST BE PRONOUNCED WITH A NASAL SOUND (BINDI). ਪਾਵਹਿ, ਭਵਹਿ, ਰਹਹਿ, ਕਮਾਹਿ, ਜਾਹਿ, ਖਾਹਿ, ਆਖਹਿ, ਗਾਵਹਿ: (ਪਾਵਹਿਂਂ, ਭਵਹਿਂਂ, ਰਹਹਿਂਂ, ਕਮਾਹਿਂਂ, ਜਾਹਿਂਂ, ਖਾਹਿਂਂ, ਆਖਹਿਂਂ, ਗਾਵਹਿਂਂ.)

10) In the case of a Subordinate clause where it is indicated that if we do this that happens. The noun is with Sihaari and the verb will be with Dulawan. 
ਆਈ ਪੰਥੀ ਸਗਲ ਜਮਾਤੀ ਮਨਿ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤ ॥ (Panna 6) Noun ਮਨਿ with Sihaari and verb ਜੀਤੈ with Dulawan.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਫੇਰੁ ਨ ਪਵੈ, ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖੁ ਜਾਇ ॥ (Panna 69) Noun ਸਤਿਗੁਰਿ with Sihaari and verb ਮਿਲਿਐ with Dulawan.

11) Word ਹੋਏ (past tense), word ਹੋਇ with Sihaari (future tense).
ਸਗਲ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰਨ ਹੋਏ ਕਦੇ ਨ ਹੋਇ ਦੁਖਾਲਾ ਜੀਉ ॥ (Panna 106)
ਤਿਸ ਤੇ ਹੋਏ ਲਖ ਦਰੀਆਉ ॥ (Panna 3)
The word ਹੋਏ has been used only once in Japuji Bani in Pauri 16.
The word ਹੋਇ has been used 16 times in Japuji Bani in the following Pauris:
5, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26, 32 and 34.

Some Examples: Sihaari (ਸਿਹਾਰੀ) vowel used as ਰਾਹੀਂ (through, utilising, by means of) or ਦਵਾਰਾ (duo to) with Nouns.

ਅੰਧਿਆਰੈ ਦੀਪਕ ਆਨਿ ਜਲਾਏ, ਗੁਰ ਗਿਆਨਿ, ਗੁਰੂ ਲਿਵ ਲਾਗੇ ॥ (Panna 172) Through the lamp of the Divine-Knowledge (Gurbani)  mortal’s attention is fixed on Shabad Guru.

ਸਿਖੀ ਸਿਖਿਆ ਗੁਰ ਵੀਚਾਰਿ ॥ (Panna 465) Sikhism is learnt through Gurbani.

ਕਾਹੂ ਜੁਗਤਿ ਕਿਤੈ ਨ ਪਾਈਐ ਧਰਮਿ ॥ ਨਾਨਕ ਤਿਸੁ ਮਿਲੈ ਜਿਸੁ ਲਿਖਿਆ ਧੁਰਿ ਕਰਮਿ ॥ (Panna 274)
Naam is not obtained through any trick or Sect. But is obtained through the pre-ordained deeds (karams).

ਹਿੰਦੂ ਸਾਲਾਹੀ ਸਾਲਾਹਨਿ ਦਰਸਨਿ ਰੂਪਿ ਅਪਾਰੁ ॥ (Panna 465)
The Hindus praise the Praiseworthy Lord; through their eyes (Darshan) by looking at his idols,
although his form is incomparable.

ਮਨਿ ਮੁਖਿ ਸੂਚੇ ਜਾਣੀਅਹਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਨਾ ਗਿਆਨੁ ॥ (Panna 55)
Those who have obtained the Spiritual Knowledge through Gurbani, their minds and mouths are known to be pure.

ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਾਧਾ ਮਨਮੁਖਿ ਗਵਾਇਆ ॥ (Panna 11) The Gurmukhs obtain it through Gurmat, and the self-willed (man-mukhs) lose it.

ਜਿਤੁ ਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਨ ਊਚਰਹਿ ॥ (Panna 473) With the Mouth

ਤਿਸ ਦੈ ਚਾਨਣਿ ਸਭ ਮਹਿ ਚਾਨਣੁ ਹੋਇ ॥ (Panna 13)Through his Illumination,

ਭੰਡੁ ਮੁਆ ਭੰਡੁ ਭਾਲੀਐ ਭੰਡਿ ਹੋਵੈ ਬੰਧਾਨੁ ॥ (Panna 473) Through the women

Some Examples: Sihaari ਸਿਹਾਰੀ vowel used as ਉਸ or ਵਿੱਚ (in or into)

ਸੁਣਿਐ ਲਾਗੈ ਸਹਜਿ ਧਿਆਨੁ ॥ (Panna 3)
By listening to Spiritual wisdom of Gurbani we can-intuitively grasp into the essence of meditation.

ਕਾਹੇ ਰੇ ਮਨ ਚਿਤਵਹਿ ਉਦਮੁ, ਜਾ ਆਹਰਿ ਹਰਿ ਜੀਉ ਪਰਿਆ ॥ (Panna 495)
O my mind why are you worried when the Dear Lord Himself is into effort of feeding you.

ਗੁਰ ਕੈ ਬਚਨਿ ਨਰਕਿ ਨ ਪਵੈ ॥ (Panna 177)
The Gurbani’s Wisdom saves one from falling into hell.

ਸਤਜੁਗਿ ਰਥੁ ਸੰਤੋਖ ਕਾ ਧਰਮੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥ (Panna 470) In the Satyug

ਦੁਆਪੁਰਿ ਰਥੁ ਤਪੈ ਕਾ ਸਤੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥ (Panna 470) In the Duapar

ਕਲਜੁਗਿ ਰਥੁ ਅਗਨਿ ਕਾ ਕੂੜੁ ਅਗੈ ਰਥਵਾਹੁ ॥ (Panna 470) In the Kalyug

12) ਸਿਹਾਰੀ (Sihaari’s) vowel used for plural verbs ending in (ਨ).

ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਚਿਤੁ ਗੁਪਤੁ ਲਿਖਿ ਜਾਣਨਿ ॥ (Panna 8)
ਵਾਇਨਿ ਚੇਲੇ ਨਚਨਿ ਗੁਰ ॥ (Panna 465)
ਪੈਰ ਹਲਾਇਨਿ, ਫੇਰਨਿ੍ ਸਿਰ ॥ (Panna 465)
ਜਿਨ ਸਾਲਾਹਨਿ ਸੇ ਮਰਹਿ ਖਪਿ ਜਾਵੈ ਸਭੁ ਅਪਵਾਦੁ ॥ (Panna 301)
ਹਰਿ ਛੋਡਨਿ ਸੇ ਦੁਰਜਨਾ ਪੜਹਿ ਦੋਜਕ ਕੈ ਸੂਲਿ ॥ (Panna 322 )

13) ਸਿਹਾਰੀ (Sihaari’s) vowel used in for as ਉੱਤੇ (above or on).

ਅਸੰਖ ਕਹਹਿ ਸਿਰਿ ਭਾਰੁ ਹੋਇ ॥ (Panna 4)
Even to call them countless is to carry the weight on your head.
ਭਾਰੁ is a Noun, ਸਿਰਿ is a preposition. (ਸਿਰ ਤੇ ਭਾਰ)

ਭੈ ਵਿਚਿ ਇੰਦੁ ਫਿਰੈ ਸਿਰ ਭਾਰਿ॥ (Panna 464)
In the Fear of God, the clouds move on their heads across the sky.
ਸਿਰ is a Noun, ਭਾਰਿ is a preposition. (ਸਿਰ ਦੇ ਭਾਰ)

ਵਿਸਰਿਆ ਜਿਨ੍ ਨਾਮੁ ਤੇ ਭੁਇ ਭਾਰੁ ਥੀਏ॥ (Panna 488)
Those who forget the Name of the Lord, are a burden on the earth.
ਭਾਰੁ is a Noun, ਭੁਇ is a preposition. (ਧਰਤੀ ਤੇ ਭਾਰ)

ਨਾਨਕ ਭਾਵੈ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਾਹਨ ਨੀਰਿ ਤਰੇ॥ (Panna 261)
O Nanak, if it pleases the Supreme Lord  (Paarbraham, Shabad Guru), then even a stone will float on water.
ਪਾਹਨ is a Noun, ਨੀਰਿ is a preposition. (ਪਾਣੀ ਉਤੇ ਪੱਥਰ)

ਤਖਤਿ ਰਾਜਾ ਸੋ ਬਹੈ ਜਿ ਤਖਤੈ ਲਾਇਕ ਹੋਈ ॥(P 1088)
That king sits upon the throne, who is worthy of that throne.
ਰਾਜਾ is a Noun, ਤਖਤਿ is a preposition. (ਤਖਤ ਉਤੇ ਰਾਜਾ)

 To Pronounce ਸਿਹਾਰੀ (Sihaari’s) vowel like a extended Bihari vowel such as ਸੁਣੀਐ ( SUNEEAY) instead of ਸੁਣਿਐ ( SUNIAY) is incorrect.